نوسانات بازار ارز و تغییر ساعتی قیمت ارز و دلار طی دو سال گذشته بسیاری از واردکنندگان و صادرکنندگان کالا و خدمات را تحت تاثیر قرار داد و همین امر دولت را بر ان داشت تا سیاست های خود را در راستای تامین و فروش ارز برای فعالان اقتصادی تغییر داده و اقدام به راه اندازی سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی موسوم به نیما کند تا از قاچاق ارز و خروج سرمایه های کشور جلوگیری به عمل آورد.
سامانه نیما از تاریخ ۲۸ بهمن ۱۳۹۶ به صورت آزمایشی کار خود را آغاز کرد. سامانه نیما در تاریخ ۳ اردیبهشت ۹۷ به طور رسمی کار خود را شروع کرد. با رونمایی از سامانه نیما بانک مرکزی اعلام کرد که در نظام یکپارچه معاملات ارزی یا همان نیما، هیچ واردات رسمی و قانونی بدون رصد و تأیید بانک مرکزی در خصوص جنبههای ارزی آن قابل انجام نیست. عدم تعیین تکلیف حساب سرمایه و آزاد بودن ضمنی آن، زمینه ساز خروج سرمایه در مقادیر بزرگ شده است. خروج ارزی که در ازای آن هیچ کالا و خدمتی به کشور عرضه نمیشود، یک عارضه و مخاطره بزرگ است.
سامانه نیما در واقع بستری آنلاین برای خرید و فروش ارز است. سامانه نیما با هدف سامان بخشیدن به بازار ارز کشور در حوزهی واردات کالا و ایجاد فضای امن برای خریداران و فروشندگان ارز راه اندازی شد. سامانهی نیما مخفف عبارت «نظام یکپارچهی معاملات ارزی» می باشد. سامانه نیما به این صورت طراحی شده که متقاضیان خرید ارز درخواست خرید ارز را در یک بستر یکپارچه در اختیار فروشندگان ارز قرار دهند و فروشندهای که آمادگی برای ارائه خدمات دارد در بستری سالم و رقابتی، پیشنهاد خریدار ارز را پاسخ دهد.
بازرگانان با مراجعه به سامانه جامع تجارت، درخواست خود را برای خرید ارز موردنیاز خود ثبت می کنند. پس از ثبت سفارش و با توجه به هماهنگی صورت گرفته بین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و وزارت صنعت، معدن و تجارت، این درخواست ها در سامانه جامع تجارت ثبت و در اختیار سامانه نیما قرار می گیرد. صرافیهایی که از طریق سامانه سنا به درخواستهای خرید یا فروش ارز دسترسی دارند، می توانند از خدمات رایگان سامانه نیما استفاده کرده ودرخواست های خرید ارز را مشاهده کرده و پاسخ مناسب را بدون نیاز به مراجعه حضوری به بازرگان ها ارسال کنند. نحوه پرداخت وجوه (تسویه) میان بازرگان و صراف ها به این صورت می باشد که بر روی این سامانه پرداخت الکترونیکی در نظر گرفته شده اما در حال حاضر از سامانه ساتنا باتوجه به حجم بالای تراکنش ها و بالا بودن مبالغ استفاده می شود.
روش اول تامین ارز از طریق بانک است که واردکننده سفارش خود را ثبت می کند و بانک مرکزی از طریق پرتال ارزی، ارز را تأمین میکند و سپس از طریق کارگزاری بانک های ایران و سایر کشورها، پرداختها به فروشندگان خارجی انجام می شود.
روش دوم تأمین ارز غیر بانکی است که در آن سیستم بانکی هیچگونه دخالتی ندارد و صرافیها بهعنوان مهرهی اصلی در تبادل پول ایفای نقش میکنند. متقاضیان خرید ارز از روش غیربانکی میتوانند با استفاده از سامانه نیما درخواست خرید خود را ثبت کرده و سپس در صورت پیشنهاد از سوی صرافیها برای ارائهی خدمات، گزینههای موجود را مشاهده و پس از بررسی پیشنهادات ارائهشده، مورد مطلوب را انتخاب کنند.
از مزایای استفاده از سامانه نیما می توان به دسترسی تجار به طیف گستردهای از صرافیهای بانکی و تضامنی اشاره کرد. همچنیمن سامانه نیما رقابت سالمی بین صرافیهای موجود در این سیستم ایجاد می کند. پس از یکسانسازی نرخ ارز توسط دولت از تاریخ ۲۱ فروردین سال جاری، اهمیت سامانه نیما کاملا خود را نشان داد. براساس اطلاعات ارائه شده توسط بانک مرکزی، واردکنندگان و صادرکنندگان کالا به ترتیب برای تأمین ارز مورد نیاز برای ورود کالا پس از ثبت سفارش و همچنین فروش ارز حاصل از صادرات کالا باید از سامانهی نیما استفاده کنند.
واردکنندگان کالا و خدمات به عنوان متقاضیان ارز
صادرکنندگان کالا و خدمات به عنوان عرضه کننده ارز
واسطه گران شامل بانکها و صرافیها که منابع را از سمت عرضهکنندگان به متقاضیان هدایت میکنند.
سیاست گذار که بر اساس پیشبینی منابع و مصارف، نرخ، دامنهی آزادی نرخ، اولویتها و سقف مصارف را از طریق سامانه کنترل میکند.
در فاز نخست، ثبت درخواست ها برای ارزهای یورو و یوآن امکان پذیر بود اما هم اکنون امکان درخواست برای تمامی ارزها به جز وون کره جنوبی، بات تایلند و ین ژاپن فراهم شده است. در این سامانه ضوابط مربوط به تأمین ارز برای مسافران به خارج از کشور، دانشجویی و درمانی و سایر موارد در مبادی خروجی نیز فراهم شده است. این طرح با همکاری صرافی بانک ها کلید خورده و قرار است با فراهم شدن شرایط لازم، صرافی های غیربانکی نیز به این سامانه بپیوندند.
برای ورود به سامانه نیما، باید به آدرس اینترنتی www.ntsw.ir مراجعه نمایید. توجه داشته باشید که بازرگانان نیازهای ارزی خود را در این سامانه با عنوان “درخواست خرید ارز” ثبت می نمایند. به همین منظور باید اطلاعاتی نظیر اطلاعات ارز درخواستی، مشخصات حساب مقصد برای حواله، مشخصات درخواست کننده و … را در فرم اینترنتی مربوطه به دقت تکمیل نمایند تا درخواست آن ها در سامانه نیما ثبت گردد.
در صورتی که درخواست آنها با موفقیت در این سامانه ثبت شده باشد. این درخواست برای تامین کنندگان مجاز قابل نمایش خواهد شد و آنها بعد از دیدن درخواست ها، قیمت مورد نظر خود را برای تامین ارز پیشنهاد می کنند. بازرگانان در صورتی که با قیمت مورد نظر هر کدام از تامین کنندگان ارز موافقت کردند می توانند به تکمیل فرآیند بپردازند تا ارز لازم تامین گردد.
سامانه نیما دادهها و اطلاعات کامل و واقعی از عرضه و تقاضای ارز را فراهم میکند. منابع مورد نیاز را فراهم نموده و این منابع و مصارف ارزی را در یک ساختار یکپارچه اختصاص می دهد. در نهایت سامانه نیما علاوه بر پوشش نیازمندهای کلان مربوط به تجارت، قابلیت پوشش نیازهای خرد مردم نظیر ارزهای مسافرتی، درمانی و دانشجویی را هم دارا می باشد.