با رشد جوامع و شروع زندگی اجتماعی، نیاز به استفاده از تولیدات دیگران احساس گردید افراد، تولیدات خود را با تولیدات بدست آمده توسط دیگران معاوضه مینمودند. با اختراع پول، این مبادلات سیری صعودی یافت. امروزه کشورها تمام نیازهای خود را در داخل تامین نمی کنند و نیاز به وارد کردن تولیدات از کشورهای دیگر می باشد و استفاده از ارز در این معاملات به جزئی لاینفک تبدیل شده است. از مهمترین برنامههای اقتصادی کشورها ، کسب درآمدهای ارزی به شمار میرود.
اگر کشوری با کمبود ذخایر ارزی روبرو گردد، جهت تامین نیازهای وارداتی خود، به ناچار باید از کشورها یا بانکهای بیگانه اقدام به استقراض نماید. افزایش صادرات در کشورها نیز سبب افزایش درآمدهای ارزی و به دنبال آن افزایش تقاضای مؤثر در اقتصاد میشود.
بانک مرکزی ابزار جدیدی برای سیاستگذاری پولی در اختیار دارد که می تواند با استفاده از آن علاوه بر مدیریت تورم، نرخ (قیمت) ارز را نیز مدیریت کند. نرخ (قیمت) ارز به دو دسته کلی خرید و فروش نقدی (اسکناس) و خرید و فروش حواله بانکی (واریز به حساب) تقسیم می شود. نرخ (قیمت) ارز مقدار ارزی است که در ازای ارز دیگری میتوانید مبادله کنید.
نرخ (قیمت) ارز حقیقی: عبارت است از نسبت قیمتهای خارجی به قیمتهای داخلی بر حسب یک پول
نرخ (قیمت) ارز مؤثر اسمی: عبارت است از اندازه گیری ارزش پول یک کشور برحسب یک میانگین وزنی از پول سایر کشورها که در آن وزنها انعکاس دهندهٔ سهم هر کشور در تجارت بینالمللی این کشور میباشد.
نرخ (قیمت) ارز مؤثر حقیقی: عبارت است از تقسیم یک میانگین وزنی از قیمت سبد کالایی در کشورهای طرف تجاری بر حسب پول داخلی نسبت به قیمت آن در کشور به دست میآید.
صادرکنندگان کالا یکی از منابع بزرگ عرضه ارز به داخل کشور هستند وارد کنندگان نیز عامل خروج ارز از کشور محسوب می گردند، واردات به معنی خرید یا تهیه کالای خارجی با ارز است. نرخ (قیمت) ارز، یعنی نرخ تبدیل پول دوکشور، درتجارت خارجی براساس مقایسه سطح عمومی قیمتها در دوکشور یا مقایسه قدرت خرید داخلی پول ها تعیین می گردد.
به عملیاتی که در یک صرافی در راستای خرید و فروش ارزهای جهان صورت میگیرد اطلاق میشود. این عملیات ممکن است شامل تبدیل بیت کوین به ریال و یا غیره باشد.
هر تغییری که در تراز پرداختها صورت می گیرد به طور مستقیم بر نرخ (قیمت) ارز تاثیر می گذارد. زمانی که تراز پرداخت در حال کم شدن باشد، دارندگان ارز کشوری شروع به فروش ارز خود کرده و اقدام به خرید ارز معتبر دیگری می کنند.
زمانی که یک کشور مقروض شود نیاز زیادی به ارز خارجی پیدا می کند و فشار مضاعفی رو ذخایر ارزی ان کشور وارد شده و به شدت نرخ (قیمت) ارز آن کشور تنزل پیدا می کند.
ممکن است نرخ (قیمت) ارزها بر اثر پیشبینیهایی که نسبت به وضعیت آنها میشود، تغییر کند.
تورم
در صورت برابری نرخ تورم در هر دو کشور باید به شاخص قیمتهای خردهفروشی و عمدهفروشی توجه کرد تا وضعیت هر کشور مشخص شود.
سیاستهایی که بر نرخ (قیمت) ارز اثر میگذارند عبارتاند از: رشد معقول عرضهٔ پول، سیاستهای مناسب مالی، خصوصیات دیپلماسی خارجی و فعالیتهای نظامی، سرمایهگذاری در مقایسه با میزان نقدینگی.
نرخ مبادله پول رایج یک کشور با پول سایر کشورها را اصطلاحاً نرخ (قیمت) ارز گویند، این نرخ در کشورهای مختلف بر اساس یکی از روشهای ثابت، متغیر، چند گانه یا مدیریت شناور شده تعیین میگردد. در واقع نرخ (قیمت) ارز میبایست توسط عرضه و تقاضا تعیین گردد. سیاست تعیین نرخ (قیمت) ارز، مشخص کننده جریان ورود و خروج ارز در اقتصاد ملی است و از آن طریق میزان ورود و خروج کالا، خدمات و سرمایه بین یک کشور با سایر کشورها مشخص میشود.
سامانه سنا، درگاهی است که صرافی ها می بایست معاملات روزانه ارزی شان را در آن ثبت نمایند.سامانه سنا نرخ های ارز را روزانه بر اساس هر ساعت نمایش می دهد. میانگین نرخ انواع ارز به صورت ساعتی و روزانه در سامانه «میانگین موزون سنا» به آدرس https://www.sanarate.ir برای اطلاع عموم منتشر می شود. نرخهای میانگین موزون سنا بیانگر میانگین وزنی نرخ خرید و فروش ارز بر مبنای معاملات ثبت شده در " سامانه نظارت ارز (سنا) " توسط بانکها و صرافیهای مجاز کل کشور است.
در بازار ارز معمولاً انتقال پول از یک کشور به کشور دیگری صورت میگیرد. بطور کلی بانکها، صادرکنندگان، واردکنندگان، شرکتها، دلالان و... نقش اساسی در بازار ارز دارند. انجام هر معامله ارزی نیازمند دریافت یا پرداخت ارز میباشد. ریسک نوسانات نرخ (قیمت) ارز میتواند داراییها و بدهی های افراد و موسسات را تحت تاثیر جدی قرار دهد.
تغییرات نرخ (قیمت) ارز می تواند بر مبادلات تجاری تاثیر خاصی بگذارد. به دلیل نوسانات زیاد حاصل از تغییرات نرخ (قیمت) ارز سبب شده تا سرمایه گذاران به فکر سرمایه گذاری در بازار ارز شوند و از تغییرات سریع ارزها مطلع شوند. بنابراین مقوله جدیدی به نام بازار فارکس شکل گرفته است.
فارکس اصطلاحی است لاتین بر گرفته از دو کلمه Foreign Exchange که به معنی تبادل ارزهای خارجی می باشد. بازار فارکس (خرید و فروش ارز) بزرگترین بازار در جهان می باشد، ارزش معاملات روزانه این بازار بالغ بر ۱.۵ تریلیون دلار است.
بازار فارکس بازار بسیاز بزرگی است که افراد زیادی در آن شرکت می کنند که نه تنها یک بازیگر بلکه حتی یک دولت بزرگ نیز نمی تواند کاملا کنترل مسیر و جهت طولانی مدت بازار را کنترل کند. تعیین نرخ (قیمت) ارز و اطلاع از نوسانات نرخ (قیمت) ارز در این بازار انجام می شود. آخرین نرخ (قیمت) ارز ، آخرین نرخ اعلام شده در بانک ها است.