شاید عبارت سوآپ ارزی را شنیده باشید که در معاملات استفاده می شود، در این مقاله به تشریح کامل سوآپ ارزی پرداختهایم.
سوآپ نوعی قرارداد به صورت معاوضه بوده که دارای ۴ نوع می باشد.
سوآپ ارزی به زبان ساده می توان اینگونه عنوان کرد که قراردادی بوده که بین دو طرف امضا میشود.
بر اساس قرارداد سوآپ ارزی، طرفین قرارداد توافق میکنند که در برهه های زمانی مشخص، فرضاً سالیانه، ماهیانه و... در قرارداد سوآپ به یکدیگر بپردازند، به طوری که طرف اول به طرف دوم در زمان مشخص بدهی خود را میپردازد و در مقابل، طرف دوم به طرف اول در زمان مشخص، این روند پرداختی را در معامله سوآپ ارزی طی میکند.
سوآپ در معنای لغوی یعنی مبادله کردن و معاوضه؛ قرارداد سوآپ ارزی به زبانی دیگر یعنی توافقی بین ۲ شرکت برای مبادله جریانهای نقدی(که پرداختها میتوانند از دارایی یا پرداخت باشند) خود در آینده است.
قراردادهای سوآپ از سال ۱۹۸۰ ایجاد شدند و از آن زمان بازار این قرارداد به طرز چشمگیری مورد توجه قرار گرفت، به گونهای که در حال حاضر بیشتر قراردادهایی که از مشتقات خارج از بورس صورت میگیرند را به صورت سوآپ ارزی انجام میدهند.
۱. فروشنده سوآپ (swap seller) : فروشنده سوآپ ارزی یا خریدار حمایت، به فردی گفته میشود که نرخ شناور از مبلغ قرارداد را دریافت کرده و پس از آن بازده کل از مبلغ قرارداد را به طرف مقابل قرارداد پرداخت میکند.
۲. شخص مرجع : تعهد مرجع یا شخص مرجع، فردی است که ابزار پرداخت بدهی را فراهم میکند که میتواند صادرکننده وام، دولت، شرکت یا یک شخص حقیقی باشد.
۳. خریدار سوآپ (swap buyer) : نام های دیگر آن سرمایهگذار یا فروشنده حمایت میباشد که با دریافت کل بازده مبلغ قرارداد، نرخی شناور از قرارداد را به طرف مقابل پرداخت میکند.
۴. دارایی پایه : موضوع قرارداد سواپ ارزی میباشد که شامل وام و ورقه قرضه با ریسک اعتباری میباشد.
۵. صرف سوآپ (swap premium) : پرداختهای انجام شده به وسیلهی فروشنده سوآپ میباشد که به آن "پایه صرف" میگویند، همچنین به پرداختهای انجام شده به وسیلهی خریدار حمایت، "پایه حمایت" میگویند.
هر دو طرف قرارداد طبق صرف سوآپ تا پایان مهلت قرارداد متعهد خواهند بود که تا پایان مدت قرارداد ثابت میماند.
انواع سواپ ارزی به ۴ دسته کلی تقسیم میشود :
1. سوآپ نکول اعتباری (credit swap) : یکی از مشکلات عمدهی بسیاری از موسسههای مالی ریسک عدم پرداخت اقساط وامهای داده شده به مشتریان آنها بوده که برای حل این مشکل سوآپهای نکول اعتباری ایجاد شده است.
2. سوآپ نرخ بهره (interest rate swap) : در بازار وام و اوراق قرضه، موسسه هایی که وظیفهی تعیین نرخ بهره مجاز برای اوراق قرضه منتشر شدهی مورد استفادهی یک موسسه خاص و یا موسسههایی که تکفل پرداخت وام را پذیرفتهاند، محدودیت هایی را برای فروشندگان اوراق و گیرندگان وام به وجود آوردهاند که این موضوع باعث میشود در زمان سررسید درآمدهای بنگاه و نوع آن ها ناهماهنگی ایجاد میشود.
به طور مثال، شرکت a به طور ماهیانه درامدی متغییر دارد، اما بدهی های ایجاد شده از فروش اوراق مشارکت خود را به صورت ثابت و سالیانه باید پرداخت کند.
در طرف دیگر شرکت b دارای درآمدی ماهیانه به صورت ثابت دارد که سررسید بدهی سالیانه آن متغییر میباشد.
حال تصور کنید که این شرکتها برای دستیابی به وام دارای محدودیت میباشند و نمیتوانند تحت این شرایط آن را دریافت کنند، در اینجا معامله سوآپ نرخ بهره گرهگشای مشکل میشود و به راحتی شرکت a که از اوراق مشارکت ۳ درصدی برخوردار میباشد، بهرهی ثابت خود را با شرکت b که از بهره متغییر برخودار میباشد، سوآپ یا مبادله میکند.
3. سوآپ ارز (currency swap) : این معامله دقیقا به شکل سوآپ نرخ بهره صورت میگیرد با این تفاوت که در اینجا اصل دارایی یا وام معامله میشود، همچنین اصل وام یا دارایی در این نوع سوآپ، با ۲ ارز متفاوت انجام میشود.
4. سوآپ کالا (commodity swap) : برای فهم بهتر این سوآپ تصور کنید، شرکت a تولید کنندهی مشتقات نفتی میباشد و شرکت b تولید کنندهی نفت میباشد. شرکت a در ۳ سال پیش رو، در هر سال به ۲۰۰۰ بشکه نفت نیاز دارد.
برای تامین این حجم از نفت، شرکت a و b بایکدیگر به این صورت قرارداد میبندند که سالیانه مبلغ ۲۰۰۰۰۰ دلار باید بپردازد ( قیمت هر بشکه نفت ۱۰۰ دلار در نظر گرفته شده است). در مقابل شرکت b ملزم به پرداخت سالیانه مبلغ ۱۰۰۰ دلار به صورت نقدی به شرکت a میشود.
در این صورت هر دو شرکت اطمینان دارند که تا ۳ سال آینده تغییرات قیمتی در معاملات خود ندارند و ریسکی در عدم تامین محصول برای آن ها وجود ندارد.