معمولا راهحل حذف صفر از ارز ملی در کشورهایی استفاده میشود که پول ملی، تعداد زیادی صفر دارد. از ١٩۶٠ در ٧١ مورد حکومتهای در حال توسعه ناگزیر به حذف صفر از ارز ملیشان و بازتعریف ارز شدند.
حذف صفر از ارز ملی نخستین بار در آلمان و بعد از جنگ جهانی دوم اعمال شد. زیر فشارهای اقتصادی جنگ جهانی دوم و خسارات باقی مانده، این کشور تورم شدیدی را متحمل شد که سیاست مداران اقتصادی را ناچار به حذف صفر از مارک آلمانی کرد.
در طول ۵٠ سال گذشته، ١٩ کشور از ارز ملیشان صفر حذف کردند و ١٠ کشور دوبار این کار را کردند. کشور برزیل ۶ بار ، یوگسلاوی سابق ۵ بار ، آرژانتین ۴ بار، اوکراین، روسیه، لهستان و بلژیک ٣ بار ، بولیوی ٢ بار و ترکیه، ایسلند، کره و غنا هرکدام یک بار از ارز ملی صفر حذف کردند.
برزیل در سالهای ١٩۶٠ و ١٩٧٠ یکی از شدیدترین تورمها را تحمل کرد به صورتیکه ارز ملی کشور هر ماه بین ٣٠ تا ۴٠ کم ارزش می شد.
قبل از آن، بین سال های ١٩٣٠ تا ١٩۴٢ ارز کشور 2بار تغییر نام داده بود. در سال ١٩۶٧ از ارز رایج کشور،کروزرو (Cruzeiro) ، 3 صفر حذف شده و به کروزروی جدید تغییر اسم داده بود.
با این حال، برزیل توانایی کنترل تورم را نداشت و در سال ١٩٨١ هنگامی که 3 صفر دیگر هم حذف کردند، تورم کشور به ١۵١ رسید.
در ١٩٨٩ تورم بار دیگر شدت گرفت و به ١۴٣١ درصد رسید که مجدد حذف صفر کرده ، ارز ملی را تغییر نام دادند و بازتعریف ارز اتفاق افتاد.
در سال ١٩٩٣، هنگامی که تورم نزدیک به ٢٠٠٠ درصد رسید، 3 صفر دیگر حذف شد. این بار دولت توانست تورم را کنترل کند.
با این وجود، هنوز برزیل یکی از گرانترین کشورهای آمریکای لاتین محسوب میشود. از ١٩٣٠ تا الان برزیل ١٨ بار حذف صفر از ارز ملی طی ۶ تلاش داشته و ٨ بار تغییر نام داده است.
بیماری هلند(Dutch Disease) اصطلاحی معروف در حوزه اقتصاد است. ظهور ناگهانی منابع درآمد به دست آمده از استخراج گاز موجب تورم غیر قابل پیش بینی در سالهای ١٠۶٠ در هلند شد.
حکومت برای رفع نیازهای مردم در معامله های روزمره مجبور به چاپ ارزهای زیاد شد. همزمان، تورم به بیش از ١٠٠ درصد رسید.
در واقع، حکومت چندان دوام نیاورد. حکومت سیاستهای شدیدی بر ارز اعمال کرد و توانست حجم ارز را کنترل کند.
علاوه بر این، ۴ صفر از ارز کشور حذف شد. هلند نمونه خیلی خوبی از موفقیت سیاست حذف صفر هنگامی که با سیاستهای دیگر برای کنترل نقدینگی همراه باشد، است.
ترکیه کشوری اروپایی است که زمینههای مشابه کشورهای در حال توسعه را دارد. در سال ٢٠٠۵ این کشور ناگهان ۶ صفر از ارزش را کم کرد.
تورم در ترکیه از اوایل سال های ١٩٨٠ شروع شد و سپس شتاب گرفت. در سال ١٩٨٨ هر دلار آمریکا با ١۴٢٢ لیر قدیم ترکیه مبادله می شد و در سال ٢٠٠٣ به بیش از ۵.١ میلیون لیر رسید.
در سیکلی ٢۵ ساله، بزرگترین ارز ترکیه از ۵٠٠٠ لیر به یک میلیون لیر رسید. تعداد زیاد صفر در اجناس اقتصادی و مبادله ها، که گاهی به چندین تریلیون لیر میرسید، مشکل های زیادی برای مردم به وجود آورده و زندگی را برای شهروندانش سخت کرده بود.
براساس گزارشها، مردم در اوایل سال های ٢٠٠٠ در ترکیه برای خرید یک تکه نان، چندین میلیون لیر میپرداختند. در اول ژانویه ٢٠٠۴، دستورالعملهایی برای حذف ۶ صفر از لیر ترکیه ارائه شد و اجرای آن تا ابتدای ٢٠٠۵ به تعویق افتاد. در اول ژانویه ٢٠٠۵، اسکناس و سکههای جدید، به نام لیر جدید، به بازار عرضه گردید. اجرای این مقدمات درکنار آماده کردن زمینههای رشد اقتصادی از دلایل موفقیت هستند که در سیاستهای منجر به رشد اقتصادی آن باید بررسی شوند.
متخصص های اقتصاد در سازمان بینالمللی ارز یا International Money Fund (IMF)، موفقیت ترکیه در شکست تورم را بخاطر کارایی سیاست حذف صفر از ارز ملیشان میدانند. براساس گزارشهای منتشر شده از این سازمان، ترکیه پیش از حذف صفر توانست تورم را به خوبی کنترل کرده و نرخ تورم را تکرقمی کند. همزمان، تغییر بازار ارز به رشد اقتصادی آن کمک کرد.
دولت زیمباوه در سال ٢٠٠٣ هنگامی که تورم به ١٠٠٠ درصد رسید، تصمیم گرفت 3 صفر از ارز ملی حذف کند و بازتعریف ارز را رقم زند. امّا دولت عملا هیچ کاریی برای کنترل تورم نکرد و فقط به فکر تأثیرات روانشناسی حذف صفرها بود.
بدیهی است که اثر حذف صفرها برای مدت کوتاهی باقی ماند. تورم متصاعد به مرور زمان اقتصاد کشور را نابود کرده و دلار زیمباوه را از بین برد.
تورم در این کشور آفریقایی به بیش از ١١ میلیون درصد رسید و دولت برای فراهم کردن ارز مورد نیاز مردم، مجبور به چاپ اسکناسهای ١٠٠ میلیون دلاری شد!
ارزهای جدید مشکلی را حل نکردند و حتی موجب ایجاد مشکلاتی در مبادله و حسابداری شدند. حجم بالای ارز در این کشور سختیهای زیادی برای مردم زیمباوه به جود آورد. همزمان بانک مرکزی زیمباوه اعلام کرد که کاغذ کافی برای چاپ میزان ارز لازم در دسترس ندارد.
حذف صفر از ارز ملی ایران به ١۶ سال قبل برمیگردد. این ایده که ابتدا در سال ١٩٩٣ وسیلۀ بانک ملی پیشنهاد شد، نادیده گرفته شد.
در سال ٢٠٠٧ یکی از اعضای کمیسیون اقتصاد در مجلس ایران خواستار بررسی مجدد شد. سپس کمیسیون ویژهای تشکیل شد و تحقیقات تا امروز ادامه دارد.
این کمیسیون نخست حذف 3 و بعدا 4 صفر از ارز ملی را بررسی کرد. ایران از سال ١٩۴٧، ده درصد تورم داشته که این مسئله تعداد زیادی از متخصص ها را ترغیب به اظهار لزوم تغییر وضعیت ارز ملی کرده است.
رئیس فعلی بانک مرکزی عنوان کرده که این سیاست قطعی است، و توضیح داد که اگرچه حذف 3 صفر مسلم است ولی مقدمات آن نیاز به زمان بیشتری داشته و فعلا دست نگه میدارند. با کاهش نرخ تورم، این اقدام عملی خواهد شد.
مقاله مرتبط : حذف صفر از پول ملی باعث ارزانی می شود یا گرانی؟